Partia Baas

Baasizm jako ideologia i ruch polityczny, narodził się na kanwie zyskujących popularność lewicowych ruchów, w latach 40 XX wieku. Jej prekursorem był Michel Aflak, studiujący na francuskiej Sorbonie. Baasizm, jako podstawę ideologiczną, zakładał panarabizm, czyli doktrynę głoszącą jedność wszystkich ludów arabskich, a także socjalizm, jako główną koncepcję gospodarczą. Przeciwstawiał się także europejskiej działalności kolonizatorskiej, propagując wyższość ludu arabskiego nad resztą narodów. Szczególną popularność zyskał w rodzimej Aflakowi Syrii i pobliskim Iraku, gdzie rządy baasistów zakończyła amerykańska interwencja w 2003 roku. Na syryjskiej ziemi święcił (i nadal święci) większe sukcesy, doprowadzając m.in. do powstania w 1958 roku Zjednoczonej Republiki Arabskiej, proklamowanej wskutek unii syryjsko-egipskiej.

Pomimo delegalizacji działalności Partii Baas, w czasie istnienia Zjednoczonej Republiki Arabskiej pod przewodnictwem prezydenta Egiptu, Gamala Abdela Nasera (chciał zjednoczyć ruch polityczny w unionistycznym państwie pod flagą nowej partii - Unii Narodowej), nadal idee panarabskie propagowane przez jej członków, znajdowały szerokie poparcie wśród społeczeństwa syryjskiego. Kiedy więc, w 1961 roku doszło do zamachu stanu pod przewodnictwem syryjskich wojskowych, istniała silna baza pod odbudowę struktur Partii. 

Logo syryjskiej gałęzi Partii Baas
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/
a/ab/Syrian_Baath_Logo.svg/339px-Syrian_Baath_Logo.svg.png

Zwrot w polityce syryskiej

Mimo to, prezydentem został wybrany Nazim al-Kudsi, który od razu próbował odwrócić kierunek polityki syryjskiej. Odszedł od panarabizmu, próbując zawiązać sojusz ze Stanami Zjednoczonymi, a także odsuwając od władzy w armii, oficerów związanych albo z naseryzmem albo baasizmem. Przeprowadził także reformy reprywatyzacyjne. Baasiści upatrzyli swoją szansę w odsuniętych od władzy, ale nadal potężnych dygnitarzach wojskowych, propagując swoje poglądy (w czym pomogła bliskość idei Partii Baas do popularnego w tych kręgach naseryzmu). W 1962 doszło do pierwszego zamachu stanu, który jednak doprowadził szybko do przywrócenia al-Kudsiego na stanowisko, wskutek sprzeciwu lojalnej rządowi części wojskowych. Mimo to, nie zdołał on przekonać do siebie baasistów-naserystów, mimo zmiany kierunku polityki gospodarczej na bardziej socjalistyczną. 8 marca 1963, Komitet Wojskowy Partii Baas, na czele z generałem Salahem Dżadidem i Hafizem al-Asadem ogłosił więc przejęcie władzy w Syrii, jednocześnie zmuszając al-Kudsiego do emigracji z kraju i pozbawiając praw obywatelskich.

Początki totalitaryzmu

Szybko po przejęciu sterów w kraju, okazało się że baasiści chcą skupić w swoich rękach całość władzy. Wydalono więc z armii i rządu naserystów, a także niezależnych działaczy, tłumiąc wszelkie objawy sprzeciwu. W tym okresie popularność zyskał generał Amin al-Hafiz, który w 1963 objął przewodnictwo w rządzie i rozpoczął wdrażanie socjalistycznych reform, m.in. nacjonalizacji banków. Zbliżył także kraj w polityce zagranicznej do Związku Radzieckiego. Jednocześnie zaczęły narastać spory w strukturach Partii: z jednej strony pomiędzy wojskowymi, a cywilnymi działaczami, z drugiej pomiędzy przedstawicielami różnych wyznań, często lansujących odmienne koncepcje polityczne. Rósł także radykalizm wśród młodych członków Partii. 

Paria Baas na zjeździe w 1974
Źródło: http://www.wikiwand.com/pl/Partia_Baas_(Syria)

Kumulację sporów stanowił wybór sunnity Salaha ad-Dina al-Bitara na premiera Syrii w 1965 i jego próby odejścia do radykalnie socjalistycznej polityki rządu. W 1966 doszło więc do kolejnego, bardzo krwawego zamachu stanu, przeprowadzonego przez gen. Salaha Dżadida, który powrócił do socjalizmu, eliminując ostatecznie umiarkowane skrzydło partii, wynosząc alawickich wojskowych na najwyższe stanowiska i obalając dotychczasowy rząd. Choć Dżadid nie objął żadnego oficjalnego stanowiska państwowego, w praktyce kierował polityką państwa. Kontynuował on zbliżenie ze Związkiem Radzieckim, przeprowadzając ocierające się o komunizm reformy społeczno-gospodarcze, dążąc także, pod wpływem radzieckiej polityki, do wojny z Izraelem. W tym też celu, Syria zawarła sojusz z Egiptem i Jordanią, i w 1967, nowo powstała koalicja uderzyła na żydowskie państwo. Syria, podobnie jak jej sojusznicy poniosła w wojnie sześciodniowej druzgocącą klęskę. Wskutek tego, w Partii odżyły tendencje umiarkowane, tym razem skupione wokół osoby Hafiza al-Asada, ministra obrony. Dawni sojusznicy stanęli więc naprzeciw siebie.

Al-Asad szybko zaczął od eliminowania zwolenników Dżadida w kierowanym przez siebie wojsku, na co kierujący państwem generał odpowiedział pozbawieniem swojego przeciwnika stanowiska. W odpowiedzi, były minister obrony nakazał swoim zwolennikom opanowanie siedziby partii w Damaszku. Dżadid i popierający go dygnitarze zostali aresztowani, a 16 listopada 1970 media syryjskie ogłosiły bezkrwawą zmianę władzy.

Julian Kwiatkowski

Bibliografia:
[1] Żebrowski Janusz, Dzieje Syrii. Od czasów najdawniejszych do współczesności., Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2011, 978-83-61203-75-9
[2] Ożarowski Rafał, Ideologia na Bliskim Wschodzie., Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2006, 978-83-7477-462-8